ارزیابی مکانی پتانسیل جمع آوری آب باران در سیستم حوزه آبخیز در مناطق خشک (مطالعه موردی: حوزه آبخیز گلبهار استان خراسان رضوی)

کمبود آب در مناطق خشک، بحرانی جدی و مداوم است. لذا لازم است ساکنین این مناطق اطلاعاتی در خصوص ذخیره و مصرف بهینه آب داشته باشند. بنابر این استحصال آب به عنوان هدفی اقتصادی و موثر مطرح می شود. کسب اطلاعات دقیق درباره سیستم های گوناگون جمع آوری آب از نیازهای عمده است. مهم ترین مرحله در بکارگیری سیستم های جمع آوری آب باران، مکان یابی عرصه های مناسب است. با شناسایی محل های مناسب برای این منظور صرفه جویی قابل ملاحظه ای در زمان و هزینه صورت می گیرد. در این تحقیق جمع آوری آب باران از پشت بام در شهرستان گلبهار نیز مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفته است. تکنیک استحصال آب باران از پشت بام علاوه بر کاهش حجم رواناب موجود در حوزه آبخیز شهرستان گلبهار، سبب بهره برداری بهینه از منابع آبی موجود در حوزه آبخیز مورد نظر می گردد. هدف از انجام این تحقیق، ایجاد چهار چوبی جهت مکان یابی عرصه های دارای توان استحصال آب است. به منظور مکان یابی مناطق مناسب برای جمع آوری آب باران ابتدا منطقه مورد مطالعه به دو منطقه توسعه یافته و توسعه نیافته تقسیم شده است. به منظور ارزیابی مکانی پتانسیل تولید رواناب و تغذیه آب زیرزمینی، در ابتدا از یک مدل مفهومی ارتباط بین بارندگی و پتانسیل رواناب استفاده شده است. بااستفاده ازاین مدل، مقادیر پتانسیل رواناب و تغذیه آب زیرزمینی به دست آمد سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل رستری در محیط نرم افزار arc gis نقشه های پتانسیل رواناب و تغذیه آب زیرزمینی به دست آمد. درمرحله بعد اولویت بندی مناطق دارای پتانسیل جمع آوری آب سطحی و تغذیه آب زیرزمینی و سپس اولویت بندی بر اساس شاخص اقتصادی مناطق دارای پتانسیل جمع آوری آب سطحی و تغذیه آب زیرزمینی در هر زیرحوزه انجام شد. جهت ارزیابی اقتصادی از روش سود به هزینه استفاده شده است. نتایج نشان داد زیرحوزه هایی از نظر اقتصادی دارای شرایط مناسبتری برای استحصال آب هستند، که از نظر مجموع آب قابل جمع آوری دارای مقادیر بیشتری بوده و هزینه استقرار کمتر دارند. برآورد اقتصادی وشرایط فیزیکی نشانگر اولویت زیرحوزه ها از نظر جمع آوری آب است. می توان گفت ارزیابی مکانی انجام شده در این تحقیق با استفاده از بانک اطلاعاتی وسیعی انجام شده است. این روش توانایی بهبود مدیریت منابع آبی در حوزه آبخیز گلبهار و حوزه های مشابه را دارد. روش ارائه شده در این مطالعه، سیستم اطلاعات جغرافیایی را به عنوان یک ابزار قدرتمند و مفید جهت تهیه، پردازش، تلفیق لایه ها و استخراج داده ها از لایه های تهیه شده و آنالیز و مدیریت داده های مکانی معرفی می نماید. بدین ترتیب با هدایت سیستم های جمع آوری آب به محل های مناسب، علاوه بر افزایش کارآیی این سیستم ها در وقت و هزینه نیز صرفه جویی می گردد.